دکتر مریم صراف زاده

راهنماهای بسیاری برای منابع دسترسی آزاد وجود دارد که آگاهی از آنها به پژوهشگران کمک می کند تا به منابع اطلاعات علمی بیشتری دسترسی داشته باشند. در این آموزش مختصری درباره معرفی دسترسی آزاد، تاریخچه، چرایی، انواع و مزایای آن صحبت خواهد شد و سپس سامانه ها، راهنماها و سپارشگاه هایی معرفی می شوند که نشریات، مقالات، کتاب ها و پایان نامه های دسترسی آزاد را می توان در آن ها یافت. این آموزش در قالب یک همکاری پژوهشی، میان دانشگاه تهران و فرادرس، تهیه و ارائه شده است.

این آموزش معیارها و راهکارهایی را برای انتخاب نشریه مناسب و برای انتشار مقاله، ارائه می دهد و ابزارها و وب سایت هایی را معرفی می نماید تا با کمک آن ها بتوانید با وارد کردن عنوان یا چکیده مقاله خود، نشریه مناسب را پیدا کنید، اعتبار علمی نشریات را بسنجید و با هم مقایسه کنید و از تقلبی و جعلی نبودن نشریه اطمینان حاصل کنید، به آی اس آی (ISI) بودن یا نبودن نشریه پی ببرید، زمان تقریبی انتشار مقاله خود را بسنجید و نشریات دسترسی آزاد یا اوپن اکسس (Open access) را بشناسید.

گوگل اسکالر یک موتور کاوش مخصوص جستجو مقالات مجلات و کنفرانس ها، کتاب ها، پایان نامه ها و سایر منابع علمی است. علاوه بر جستجوی ساده و پیشرفته، گوگل اسکالر امکان سنجش اعتبار علمی مقالات را نیز به ما می دهد و در غیاب پایگاه های اطلاعاتی مثل اسکوپوس و آی.اس.آی که به دلیل هزینه گزاف معمولا در دسترس نیستند می تواند یک نقطه شروع برای جستجوی منابع علمی است. گوگل اسکالر جامعیت بسیار خوبی دارد و درصد بالایی از منابع علمی را پوشش می دهد.

پروفایل های پژوهشگران، سامانه هایی برای دانشگاهیان، پژوهشگران و نویسندگان بوده که از ابزارهای ارتباط علمی در دنیای امروز هستند. این پروفایل ها حاوی اطلاعات شخصی افراد مانند: نام و نام خانوادگی، وابستگی سازمانی و… و نیز فهرست آثار علمی آن ها هستند و به منزله یک کارنامه یا رزومه علمی محسوب می شوند. علاوه بر این، برخی از این سامانه ها به هر نویسنده، یک کد منحصر به فرد اختصاص می دهند که باعث تمایز وی از دیگر اشخاص با نام های مشابه می شود. برخی از این سامانه ها، شاخص های علم سنجی نویسندگان (مانند اچ ایندکس) را نیز ارائه می دهند.

استناد به منابع و آثاری که در نوشته خود از آن ها استفاده کرده ایم، از اصول نگارش علمی و رعایت اخلاق نویسندگی به شمار می رود. یکی از معیارهای مهم داوری نوشته های علمی مثل مقالات و پایان نامه ها، استناددهی صحیح است. برخی به جای استناد از لغات ارجاع و رفرنس دهی استفاده می کنند. استناددهی از استانداردهای خاص خود برای منابع مختلف علمی مثل کتاب، مقاله مجله و روزنامه و کنفرانس، وب سایت ها و سایر منابع اطلاعاتی پیروی می کند. در این فرادرس هدف آموزش شیوه صحیح استناد دهی به منابع علمی است.

عضویت در شبکه های اجتماعی علمی مزایایی هم چون شناخته شدن، خوانش و استناد بیشتر به مقالات، ارتقای رتبه آلتمتریکس (Altmetrics)، به روز بودن با حوزه علمی، آگاهی از فعالیت های دیگر پژوهشگران و استفاده از تجارب آن ها، گسترش همکاری های علمی، آگاهی از فرصت های شغلی و … است. دو شبکه معروف اجتماعی علمی ریسرچ گیت (ResearchGate) و آکادمیا (Academia) هستند که استفاده از آن ها آموزش داده شده است. این آموزش در قالب یک همکاری پژوهشی، میان دانشگاه تهران و فرادرس، تهیه و ارائه شده است.

فناوری ذخیره ابری از فناوری هایی است که در خدمت مدیریت اطلاعات شخصی است و برای همه افراد می تواند مفید باشد. به خصوص برای دانشگاهیان و پژوهشگران که با فایل های بسیاری سر و کار دارند و نوشتن و تولید علمی از کارهای روزمره آن ها است. فناوری های ذخیره ابری از ابزارهای بسیار مفید برای مدیریت، سازماندهی، حفاظت، دسترسی و به اشتراک گذاری فایل ها هستند. این آموزش در قالب یک همکاری پژوهشی، میان دانشگاه تهران و فرادرس، تهیه و ارائه شده است.